ประวัติค่ายประตูผา คือ แหล่งโบราณคดีค่ายประตูผา อยู่บริเวณเดียวกับศาลเจ้าพ่อประตูผา
เส้นทางลำปาง-งาว กิโลเมตรที่
๔๘ ครอบคลุมพื้นที่บริเวณหน้าผาเทือกเขาหินปูนด้านทิศตะวันออก
อันเป็นที่ตั้งของศาลเจ้าพ่อประตูผา
มีภาพเขียนสีที่กล่าวกันว่ายาวที่สุดในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ อายุกว่า ๓,๐๐๐
ปี แบ่งเป็น ๗ กลุ่ม ภาพบางส่วนค่อนข้างลบเลือนหมดแล้ว หลงเหลือพอให้เห็นได้เพียง
๑,๘๗๒ ภาพ ส่วนมากเป็นภาพมือ คน สิ่งของ เครื่องใช้ สัตว์
พืช และภาพเชิงสัญลักษณ์ นอกจากนี้ยังมีการขุดพบหลุมศพ โครงกระดูกมนุษย์โบราณ
ภาชนะดินเผา ซึ่งปัจจุบันได้มีการปรับทางเดินเท้าให้นักท่องเที่ยวสามารถขึ้นไปชมได้
พื้นที่ใกล้เคียงเป็นที่ตั้งของค่ายฝึกการรบพิเศษประตูผา
ประตูผามีความหมายว่า“ประตูผา”มีความหมายถึงช่องเขาที่อยู่ระหว่างภูเขาสองลูก
ในอดีตช่องเขาเล็กๆบริเวณนี้ได้ถูกใช้เป็นเส้นทางสำคัญที่ประชาชนใช้เป็นเส้นทางสัญจรไปสู่งเมืองงาว
พะเยาและเชียงรายด้านตะวันออกของเทือกเขาหินปูนอันเป็นตั้งของแหล่งโบราณคดีค่ายประตูผา
มีลักษณะพื้นที่เป็นที่ราบลอนคลื่นขนาดใหญ่อุดมสมบูรณ์ไปด้วยแหล่งน้ำและพืชพันธ์ธัญญาหารจากลักษณะเพิงผาที่สูงชันและน่าเกรงขามรวมทั้งความอุดมสมบูรณ์ในทรัพยากรธรรมชาติที่เอื้ออำนวยต่อการอาศัย
แหล่งภาพเขียนสีประตูผาถูกค้นพบใน พ.ศ 2531 โดยร้อยเอกชูเกียรติ
มีโฉม (ยศปัจจุบัน)
นายทหารสังกัดกองพันฝึกรบพิเศษที่ 3 ค่ายประตูผา
โดยได้พบขณะทำการฝึกไต่เชือกบริเวณผาต่อมาใน พ.ศ 2541 กรมศิลปากร
โดยสำนักงานโบราณคดีและพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติที่ 6 เชียงใหม่
จึงรับรายงาน
การพบและได้ร่วมกับกองพันฝึกรบพิเศษที่
3 ค่ายประตูผาดำเนินการขุดค้นศึกษาทางโบราณคดีและคัดลอก
ภาพเขียนสีบริเวณแหล่งโบราณคดีประตูผาขึ้นในระหว่างเดือนกันยายน
– ธันวาคม 2541 ผลการดำเนินงาน
พบว่าเป็นแหล่งโบราณคดีประเภทฝังศพ และแหล่งภาพเขียนสีของคนในยุคก่อนประวัติศาสตร์ที่สำคัญ
ในเขตพื้นที่ภาคเหนือตอนบน
โดยสามารถสันนิษฐานเบื้องต้นจากลักษณะของภาพเทคนิคการเขียนและมีอายุ
ในราว 2,800 – 3,000 ปี
สิ่งที่น่าสนใจศึกษาและเรียนรู้
ภาพเขียนสีที่แหล่งโบราณคดีประตูผา
จำแนกออกได้ 7 กลุ่ม ตามลักษณะการเว้าของหน้า
ผา
มีความยาวของภาพเขียนทั้งสิ้นประมาณ 300เมตร ประมาณ 1,872 ภาพ ภาพส่วนใหญ่เป็นภาพมือ
ที่ทำด้วยเทคนิควิธีแตกต่างกัน
ภาพบุคคลทั้งหญิงและชายที่แสดงกิริยาท่าทางแตกต่างกัน บางคนแสดง
รายละเอียดของเครื่องนุ่งห่ม
ภาพสัตว์คล้ายวัว ม้า ลิง นกยูง นกแซงแซว เต่า เก้ง ผีเสื้อ กระต่าย กระจง
ภาพพืชคล้ายหน่อไม้ดอกไม้ข้าวโพดภาพลักษณ์และภาพพิธีกรรม
กลุ่มที่ 1 “ผาเลียงผา” พบภาพมือ ภาพสัตว์คล้ายเต่า นก เก้งหรือเลียงผา
วัว ม้าภาพภาชนะคล้ายชาม ภาพหน่อไม้ ภาพขนาดเล็กแสดงการละเล่นคล้ายโล้ชิงช้า และภาพสัญลักษณ์
กลุ่มที่ 2 “ผานกยูง” พบภาพสัตว์คล้ายนกยูง เป็นภาพเด่นของกลุ่มและยังมีภาพ
ตะกวด บ่าง
พังพอน ภาพบุคคล ภาพพืชคล้ายดอกไม้ ภาพคล้ายภาชนะและภาพมือ
กลุ่มที่ 3 “ผาวัว” พบภาพวัวและกลุ่มคนแสดงกิริยาคล้ายประกอบพิธีกรรมอยู่ด้าน
หน้าภาพสัตว์ขนาดใหญ่คล้ายวัว กระจง ภาพคน ภาพสัญลักษณ์และภาพมือ
กลุ่มที่ 4 “ผาเต้นระบำ” พบภาพเล่าเรื่องของบุคคลทั้งหญิงและชาย โดยบุคคล
คล้ายสตรีในภาพคนหนึ่งแสดงการเคลื่อนไหวคล้ายเต้นระบำ
ภาพคนวิ่งเข้ามาจับวัวที่กำลังต่อสู้กัน ภาพสัตว์
คล้ายนกแซงแซว เก้ง
กระต่าย
หนูหรือค้างคาวภาพพืชคล้ายข้าวโพดหรือข้าวฟ่างและภาพมือ
กลุ่มที่ 5 “ผาหินตั้ง” พบภาพสัตว์คล้ายวัว
ภาพสัญลักษณ์และภาพคล้ายการประกอบพิธีกรรมากรฝังศพในวัฒนธรรมหินตั้ง
กลุ่มที่ 6 “ผานกกางเขน” พบภาพมือ ภาพสัตว์ คล้ายตะกวด วัว
ผีเสื้อ นก ภาพสัญลักษณ์และภาพบุคคลคล้ายสตรียกแขนทั้งสองข้างเหนือศีรษะ
กลุ่มที่ 7 “ผาล่าสัตว์และผากระจง” ภาพคล้ายกระจงและภาพคล้ายเพศชายสองคน คนที่หนึ่งถือ
บ่วงบาศแสดงกิริยาจีบสัตว์ประเภทวัว
คนที่สอง ถือไม้แสดงกิริยาฝึกสอนวัว และภาพสุนัขและลิง
ภาพเขียนสีค่ายประตูผา